حقیقتی درباره پرنده همای سعادت که خیلی ها نمیدونن

نمناک نوشت: پس از انتشار عکس های همای سعادت در فضای مجازی مخاطبان اشتیاق بیشتری به اطلاعات و افسانه ها درباره این پرنده خاص پیدا کردند.

افسانه همای سعادت و حقایقی درباره پرنده همای سعادت

چند روزیست که درشبکه های اجتماعی تصاویری از کرکس ریش دار و یا همان همای سعادت خودمان دست به دست می شود و موجب شادی ایرانیان شده است چرا که همای سعادت، درست مانند ققنوس افسانه‌ای در ادبیات پارسی نشانه فر و شکوه و خوش‌یمنی است و هرکس که سایه همای بر او بیفتد، سعادتمند و نیک‌بخت خواهد شد.

نام دیگر پرنده همای سعادت

هما نام پرنده ای است که به آن مرغ استخوان‌خوار یا کرکس ریش‌دارنیز می گویند، این پرنده گونه‌ای پرندهٔ شکاری بزرگ‌جثه از تیرهٔ بازان و راستهٔ بازسانان است و در نوک منقار آن پرهای بلندی است که شبیه به سبیل دیده می‌شود.

نام علمی پرنده هما Vultur barbatus است که vultur در زبان لاتین به معنای کرکس و barbatus در لاتین به معنای ریش‌دار است. نام امروزی سردهٔ هما یعنی Gypaetus نیز از ترکیب دو واژه یونانی gyp (کرکس) و aetos (عقاب) حاصل شده که همراه با پسوند نامِ گونه معنای کرکس‌عقابِ ریش‌دار می‌دهند.

ویژگی ظاهری پرنده هما

طول بدن پرنده هما بین 102 تا حدود 125 سانتی‌متر و طول بالش نیز بین 235 تا 275 سانتی‌متر است. رنگ و ظاهر هما در سنین مختلف و در مناطق مختلف متفاوت است؛ پرندگان نابالغ نیز رنگی قهوه ای و خاکستری تیره دارند و همه‌ی پرندگان هما پرهای آتشین و پرشکوه ندارند. رنگ آتشین در اثر استحمام در آب غنی از آهن یا مالیدن املاح آهن‌دار به پرها ایجاد می‌شود، پس رنگ پر کرکس‌های در اسارت نارنجی نخواهد بود.

پرنده همای سعادت در کجا زندگی می کند؟

همای سعادت در در کوه‌های مرتفع آفریقا، جنوب اروپا و آسیا از جمله مناطقی از ایران همچون منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ گنو زندگی می‌کند. این پرنده بی‌آزار‌ که بزرگ‌ترین پرنده ایران شناخته می‌شود؛ بومی مناطق مرتفع کوهستانی آفریقا، آسیا و اروپا است و در کشور ما نیز معمولاً در مناطق کوهستانی البرز و زاگرس زندگی می‌کند. هما در مناطق کوهستانی در ارتفاعی بین 300 تا 4500 متر بالاتر از سطح دریا زیست می‌کند و بیشتر اعضای این گونه در ارتفاعی بیش از 2هزار متر در مناطق متروک و صخره‌ای یا دره‌های مشرف به مراتع زندگی می کنند زیرا در چنین مناطقی امکان دسترسی بالقوه جانور به اجساد جانوران شکارشده و مردار وجود دارد.

چند پرنده همای سعادت در ایران وجود دارد؟

پرنده اساطیری هما در ارتفاعات زندگی می کند بنابراین آمار قابل استنادی از جمعیت این پرنده شکاری در ایران در دست نیست، چون سرشماری آن به‌دلیل دوری از انسان و زندگی در ارتفاعات دورافتاده، بسیار دشوار است.

چرا پرنده هما به ندرت دیده می شود؟

پرنده اساطیری ایرانیان در ارتفاعات بسیار بالای مناطق دور افتاده کوهستانی زندگی می‌کند و معمولا خود را از دید انسان دور نگه می‌دارد، علت کم دیده شدن بزرگ‌ترین شکارچی آسمان ایران دلیلی بر کم بودن جمعیت هما نیست.

غذای پرنده هما چیست؟

این پرنده مانند دیگر کرکس‌ها عمدتاً لاشه‌خوار است اما عمدهٔ غذای آن تقریباً (70 تا 90 درصد) استخوان است. هما استخوان‌های بزرگ را از ارتفاع زیاد به روی سنگ‌ها پرتاب می‌کند تا به قطعات کوچک‌تر شکسته شود. معده این پرنده به قدری قوی است که استخوان گاو را هم به راحتی هضم می‌کند. هما برخلاف دیگر کرکس‌ها بلافاصله بر سر جسد حیوانات ظاهر نمی‌شود و به خوردن گوشت و لاشه آنها هم علاقه‌ای ندارد.

به قول استاد سخن سعدی:

همای بر همه مرغان از آن شرف دارد که استخوان خورد و جانور نیازارد

تخم گذاری پرنده هما

هُما در تمام طول سال یک جا می‌ماند و هر فصل فقط یک یا دو تخم می‌گذارد. تخم‌گذاری این پرنده در میانهٔ زمستان با یک یا دو تخم صورت می‌گیرد که در آغاز بهار جوجه‌دار می‌شوند.

افسانه همای سعادت

هما پرنده ای افسانه ای در فرهنگ ایرانی نماد سعادت و خوشبختی است که دیدن آن به ندرت اتفاق می افتد. همای سعادت، درست مانند ققنوس افسانه‌ای در ادبیات پارسی نشانه فر و شکوه و خوش‌یمنی است و هرکس که سایه همای بر او بیفتد، سعادتمند و نیک‌بخت خواهد شد. حافظ، سعدی، فردوسی، مولانا، نظامی گنجوی، صائب تبریزی، خاقانی و اقبال لاهوری در اشعار خود «هما» را مرغی می‌دانسته‌اند که چون پدیدار شود، مردم را به سعادت و کامیابی می‌رساند. برخی معتقدند در تعدادی از سر ستون‌های تخت جمشید که معماری آن به 2500سال قبل و دوره هخامنشی باز می‌گردد از این پرنده الهام گرفته شده است و نشان می‌دهد ایرانیان از آن زمان، هما را نماد شکوه و بزرگی می‌دانستند.

شکار همای سعادت در طالقان؟!

عکس شکار پرنده همای سعادت در فضای مجازی جعلی است. عکس همای زخمی که در آغوش محیط بانان دیده می شود متعلق به روز هشتم بهمن 1400 است، در این روز محیطبانان در پی تماس یکی از کوهنوردان زنجانی دوستدار محیط زیست مبنی بر زخمی شدن یک پرنده شکاری بزرگ‌جثه، در منطقه حضور یافتند و اقدام به نجات این گونه باارزش کردند.